Tempomat to niezwykle przydatne urządzenie, które stało się niemal standardem w nowoczesnych samochodach. Pozwala on utrzymać stałą, wyznaczoną przez kierowcę prędkość jazdy bez konieczności cały czas trzymania nogi na pedale gazu. Dzięki temu znacznie ułatwia prowadzenie auta na długich trasach, zmniejszając zmęczenie kierowcy. Jak działa ten mechanizm i jak prawidłowo z niego korzystać, aby podróż była bezpieczna i komfortowa?
Czym jest tempomat i do czego służy?
Tempomat, inaczej regulator i ogranicznik prędkości, to system, który automatycznie kontroluje obroty silnika, utrzymując zadaną przez kierowcę prędkość jazdy. Dzięki temu nie trzeba cały czas pilnować pedału gazu i można prowadzić auto z większą swobodą. Główne zastosowanie tempomatu to wspomaganie jazdy na autostradach i drogach szybkiego ruchu. Pozwala rozluźnić nogę prowadzącego i zmniejsza zmęczenie podczas długich podróży.
Tempomat sprawdza się przede wszystkim, gdy warunki na drodze są dobre, ruch płynny, a na trasie nie ma częstych zakrętów czy wzniesień. Wtedy można bezpiecznie ustawić stałą prędkość i cieszyć się spokojną jazdą bez ciągłego hamowania i przyspieszania. Jednak w terenie miejskim lub górzystym lepiej kierować samodzielnie, kontrolując prędkość i dostosowując ją do panujących warunków.
Jak działa mechanizm tempomatu?
Główne elementy składowe tempomatu
Układ tempomatu składa się z kilku podstawowych elementów. Należą do nich: sterownik elektroniczny, czujniki prędkości, siłowniki oraz panel sterowania w kabinie kierowcy. Sterownik odbiera sygnały z czujników, przetwarza je i wysyła polecenia do siłowników, by te regulowały obroty silnika. Czujniki mierzą aktualną prędkość obrotową wału korbowego i przekazują te dane do sterownika. Siłowniki natomiast mechanicznie otwierają lub zamykają przepustnicę, kontrolując dopływ powietrza i paliwa do silnika.
Zasada działania układów elektronicznych tempomatu
Układy elektroniczne tempomatu działają w oparciu o precyzyjne czujniki oraz szybką pętlę sprzężenia zwrotnego. Gdy kierowca ustawi żądaną prędkość, sterownik zapamiętuje tę wartość i monitoruje na bieżąco obroty silnika. Jeśli prędkość obrotowa wału korbowego zaczyna rosnąć powyżej zadanej, komputer wysyła sygnał do siłownika by ten zamknął przepustnicę i zmniejszył dopływ powietrza. Gdy obroty zaczną spadać poniżej ustawionej wartości, siłownik otworzy przepustnicę, zwiększając moc silnika. Dzięki temu prędkość jazdy utrzymywana jest na stałym, zadanym poziomie.
Jak tempomat kontroluje prędkość pojazdu
Aby dokładnie kontrolować prędkość jazdy, tempomat wykorzystuje precyzyjne czujniki położenia przepustnicy oraz obrotów wału korbowego. Na podstawie ich wskazań sterownik oblicza aktualną prędkość auta i porównuje ją z wartością zadaną przez kierowcę. Jeśli występują różnice, komputer wysyła sygnał do siłownika, który koryguje położenie przepustnicy, zwiększając lub zmniejszając dopływ powietrza do silnika. Im szybsza jest reakcja układu, tym dokładniej tempomat potrafi utrzymywać stałą, wyznaczoną prędkość.
Jak włączyć i obsługiwać tempomat?
Włączanie i ustawianie prędkości tempomatu
Aby włączyć tempomat, należy nacisnąć odpowiedni przycisk na kierownicy lub w panelu sterowania, co aktywuje układ elektroniczny. Kiedy auto jedzie ze stałą prędkością, którą chcemy ustawić, wciskamy przycisk "set", który ustawi tempomat na aktualną wartość prędkości jazdy. Od tej pory mechanism utrzyma stałe obroty silnika, kontrolując przepustnicę. Przyciskiem "resume" można przywrócić ostatnio ustawioną wartość prędkości po jej tymczasowym wyłączeniu.
Tymczasowe wyłączanie/wznawianie działania tempomatu
Aby na chwilę wyłączyć działanie tempomatu, należy użyć hamulca lub sprzęgła, które przerwą pracę układu. Można też krótko wcisnąć przycisk "cancel" lub "off". Tempomat wyłączy się, ale zachowa w pamięci ostatnio ustawioną prędkość. Aby go z powrotem włączyć, wystarczy nacisnąć "resume" i mechanizm przywróci zapamiętane obroty silnika. Dzięki temu nie trzeba za każdym razem ponownie ustawiać prędkości.
Całkowite wyłączanie tempomatu
Aby trwale wyłączyć działanie tempomatu, należy nacisnąć i przytrzymać przycisk "off" przez około 2-3 sekundy. Spowoduje to całkowite wyłączenie układu elektronicznego i skasowanie zapamiętanej prędkości z pamięci komputera. Tempomat pozostanie nieaktywny do momentu ponownego włączenia go odpowiednim przyciskiem. Dłuższe naciśnięcie "off" przydaje się np. po zakończeniu jazdy autostradą i wjechaniu do miasta.
Zalety i wady korzystania z tempomatu
Korzyści z używania tempomatu
Tempomat ma szereg zalet, dzięki którym cieszy się popularnością wśród kierowców. Przede wszystkim znacząco ułatwia prowadzenie na długich trasach, pozwalając zrelaksować się za kierownicą. Zapobiega zmęczeniu prawej nogi od ciągłego wciskania gazu. Ponadto pomaga utrzymywać stałą, bezpieczną prędkość zgodną z przepisami i warunkami na drodze. Zapobiega również niezamierzonemu przekraczaniu dozwolonej prędkości.
Sytuacje, kiedy lepiej nie używać tempomatu
Chociaż tempomat ma wiele zalet, są sytuacje, gdy lepiej z niego nie korzystać. Nie zaleca się włączania go w terenie miejskim, gdzie trzeba często hamować i przyspieszać. Również na krętych, górskich drogach stała prędkość utrzymywana przez tempomat może być niebezpieczna. Mechanizm ten nie nadaje się także do jazdy po śliskiej nawierzchni lub podczas silnych podmuchów wiatru, które zakłócają pracę układu.
Bezpieczne użytkowanie tempomatu
Aby bezpiecznie korzystać z tempomatu, należy go włączać jedynie przy dobrej pogodzie i płynnym ruchu drogowym. Nie należy aktywować go na oblodzonej lub mokrej nawierzchni. Trzeba pamiętać, że to kierowca ponosi odpowiedzialność za bezpieczeństwo, więc należy cały czas kontrolować warunki na drodze. Tempomat nie zastąpi uwagi prowadzącego pojazd.
Różne rodzaje i systemy tempomatów
Tempomat mechaniczny a elektroniczny
W starszych modelach samochodów stosowano mechaniczne tempomaty działające za pomocą cięgien i przekładni. Jednak nowoczesne systemy wykorzystują elektronikę i czujniki, dzięki czemu działają o wiele precyzyjniej i wygodniej. Obecnie stosuje się przede wszystkim tempomaty elektroniczne sterowane komputerowo. Reagują błyskawicznie i potrafią utrzymywać zadaną prędkość z dokładnością do km/h.
Systemy tempomatu adaptacyjnego i aktywnego
W nowszych samochodach montowane są zaawansowane systemy tempomatu, takie jak adaptacyjny czy aktywny. Tempomat adaptacyjny automatycznie dostosowuje prędkość do poprzedzającego pojazdu, utrzymując bezpieczną odległość. Z kolei aktywny tempomat potrafi całkowicie zatrzymać auto i ponownie ruszyć, gdy ruch się udrożni. Oba udogodnienia znacząco odciążają kierowcę.
Nowoczesne systemy wspomagania jazdy
W nowych pojazdach montuje się coraz bardziej zaawansowane systemy jazdy autonomicznej i asystentów, które wykraczają poza zwykły tempomat. Są to np. asystent pasa ruchu, automatyczny system hamowania, czy aktywny asystent utrzymania prędkości. Wykorzystują one czujniki, kamery i sztuczną inteligencję do wspomagania kierowcy w różnych sytuacjach. Przyszłością motoryzacji jest dalszy rozwój tych rozwiązań.
Awarie i problemy z działaniem tempomatu
Typowe usterki mechaniczne i elektryczne
Do najczęstszych usterek tempomatu należą: zużycie styków elektrycznych, poluzowanie cięgien mechanicznych, awaria czujników prędkości, uszkodzenie siłowników oraz błędy w elektronice i oprogramowaniu. Objawami problemów mogą być: niemożność ustawienia lub utrzymania stałej prędkości, samoczynne wyłączanie się tempomatu, migająca kontrolka usterki lub nietypowe wskazania prędkościomierza.
Diagnostyka i naprawa tempomatu
Aby zdiagnozować i naprawić usterkę tempomatu, konieczne jest sprawdzenie kodów błędów w komputerze pokładowym za pomocą diagnozy komputerowej. Następnie należy przetestować poszczególne podzespoły i w razie konieczności wymienić uszkodzone części. Czasem wystarczy wyregulować lub wymienić zużyte cięgna mechaniczne. Naprawa elektroniki i wymiana czujników wymaga fachowej wiedzy i sprzętu.
Regularne przeglądy i konserwacja
Aby uniknąć awarii, ważne jest wykonywanie regularnych przeglądów tempomatu podczas rutynowych wizyt w serwisie. Diagnosta sprawdzi wtedy ewentualne usterki i w porę wymieni zużyte części. Zaleca się też smarować elementy mechaniczne i
Podsumowanie
Tempomat jest niezwykle przydatnym systemem, który może znacząco ułatwić jazdę na długich trasach. Jego działanie opiera się na precyzyjnych czujnikach i szybkiej pętli sprzężenia zwrotnego, dzięki czemu utrzymuje stałą, wyznaczoną przez kierowcę prędkość. Aby bezpiecznie korzystać z zalet tempomatu, należy pamiętać, że nie zwalnia on kierowcy z czujności i kontrolowania sytuacji na drodze. Mimo coraz bardziej zaawansowanych systemów, to człowiek ponosi ostateczną odpowiedzialność za bezpieczeństwo jazdy.
Tagi
Udostępnij artykuł